In het Palacio de Velázquez – een tentoonstellingsruimte van het Museo Reina Sofía midden in het Retiro park in Madrid – is momenteel een overzichtstentoonstelling van de Noorweegse kunstenaar Anna-Eva Bergman (1909–1987) te zien. Hoewel ik vaak tentoonstellingen verlaat met een teveel aan impressies – moeilijk te duiden kunst, nieuwe namen of een overvloed aan historische informatie – gebeurt hier het tegenovergestelde. Bergman’s kunst is helder en leeg. In plaats van dat het gedachten oproept, verdwijnt wat je aan het denken was en dat heeft een ontspannend effect.
Haar werk laat zich samenvatten met de term ‘figuratieve abstractie’. Haar schilderijen, vaak groot van formaat, bestaan uit grote vlakken verf, bladgoud, koper en aluminium die op een heel subtiele manier iets voorstellen: een landschap, stenen of een primitief huisje. Inspiratie haalde ze uit wandelingen door de Noorse en Spaanse natuur. Afgaande op haar schilderijen moet ze er veel leegte en enorme keien zijn tegengekomen.
Het is heerlijk om je ogen te laten rusten op die enorme glinsterende of donkere vlakken. Het vele licht, de ranke pilaren en het hoge plafond van de tentoonstellingsruimte bieden de perfecte omgeving voor dit rustgevende kijken. De kijker die de neiging heeft om abstracte vormen direct om te toveren tot een begrijpelijk plaatje wordt ook bediend. De schilderijen zijn immers al van een thema voorzien: horizon, landschap, steen, landschap, steen, huisje, horizon, landschap etc.
De doeken kunnen echter een vraag bij mij niet onderdrukken en die is: waar heb ik dit eerder gezien?
Drie jaar op een rij ging ik naar ARCO: de grote internationale kunstbeurs in Madrid. Hoewel er elk jaar andere thema’s of landen centraal stonden, viel het mij op hoeveel van hetzelfde er steeds te zien was. Alles leek groot, abstract en glimmend.
‘Steeds vaker pasten kunstenaars zich aan de wensen van de markt aan en maakten werk dat gekenmerkt werd door grote formaten, dure materialen en veel blingbling en spektakel’, schrijft kunsthistorica Annemarie Kok over de invloed van de markt op de kunst (Kunstkritiek in een tijd van vervagende grenzen, p.42). Het past goed bij de trend van ARCO, waar de kunst alvast afgestemd lijkt op de luxueuze villa’s van verzamelaars die niet onder doen voor het Palacio de Velázquez.
Kortom, Anna-Eva Bergman’s kunst ademt voor mij luxe. Een glas champagne en een galajurk zouden er niet bij misstaan. Maar is dit erg?
Anders dan op ARCO, waar het gaat om kopen en verkopen, kijken en gezien worden, ervaar je hier hoe zo’n werk tot zijn recht komt. En dan begrijp je wat die verzamelaars met hun voorliefde voor glimmende canvassen op het oog hebben.
Carmen van Bruggen 