‘Dime’ zegt een serveerster nadat ze is uitgepraat met haar collega. Het betekent zoiets als ‘zeg het maar’ – dat past in Spanje in één woord. Ongeduldig wacht ze hoe ik in mijn onhandige Spaans de bestelling doorgeef. Hoewel ik even heb zitten wachten voordat zij naar mijn tafeltje kwam, lijkt zij degene te zijn die haar tijd verspilt. Ze is weer verdwenen voor ik het door heb. De komende tien minuten wacht ik in onzekerheid af of alles wel goed is doorgekomen. Net op het moment dat ik mijn boek besluit te pakken, verschijnt de warme smeuïge tortilla voor mijn neus. ‘¡Que aproveche!’, klinkt er, terwijl ze alweer doorloopt naar de volgende klant.
Madrileense obers en serveersters zijn berucht om hun houding. Wat voor sommigen als onaardig of zelfs onbeschoft overkomt is voor anderen een groot genot. In Madrid hebben obers zelf nog wat in te brengen. Ben je niet aardig tegen hen, dan zijn zij dat ook niet tegen jou. Niet de klant, maar degene die werkt is koning. Pas jij je niet aan? Dan ga je maar ergens anders eten!
In Nederland zijn we wel anders gewend. Even geleden kwam ik bij Bakkerij BBROOD – een hippe degelijke keten. Nadat ik de taartjes en koffie had afgerekend, kreeg ik gratis een brood mee. Op de papieren zak om het brood stond met koeienletters ‘SORRY!’. Ik zag de verkoopster twijfelend kijken voor ze me toesprak: ‘Hiermee wil ik mijn oprechte excuses aanbieden voor de verkeerde zakken die we afgelopen tijd hebben meegegeven’. Blijkbaar hadden ze een tijd broodzakken gebruikt met inkt die afgaf. Hoe dan ook, ik had natuurlijk helemaal niets met deze affaire te maken en de verkoopster ook niet. Hoezo moest zij van haar baas haar ‘oprechte excuses’ aanbieden? Alsof zij de inkt had ontwikkeld. Het was een gênant gebeuren.
Meestal zie je de service-gerichte emoties van de Nederlandse horecamedewerker in een wat subtielere vorm. Excuses voor het lange wachten, de volle aandacht en een vriendelijke lach krijg je gratis bij ieder kopje koffie als een vanzelfsprekend onderdeel.
Hoewel ik het best prettig vind om aardig toegesproken te worden, schuilt er iets engs in deze geprogrammeerde menselijkheid. Het idee dat alles te koop is, lijkt te ver doorgedrongen in de lijven van de service-medewerkers. Elk lachje, de toon of de manier van afscheid nemen wordt in de strijd gegooid voor een extra muntje op de fooienpot.
Gek genoeg zijn juist deze typische barmedewerkers in Madrid, aardiger als je ze beter leert kennen. Door niet al hun charmes in de strijd te gooien bij elk olijfje dat geconsumeerd wordt, gaat het op momenten dat het wel lukt contact te maken, direct ergens over. In plaats van geneuzel over hoe lang een bestelling duurt, kom je erachter waar iemand vandaan komt of wat iemand denkt over wat er speelt. Bovendien hebben ze zo zelf ook nog wat te zeggen over de sfeer in de bar. Een vriendin die jaren in de horeca werkte vertelde dat ze echt niet vriendelijk lachte als een dame haar uit de hoogte allemaal orders gaf. Zoveel moeite voor een koffie? En stel dat ze terugkomt! Zij was toch immers dag in dag uit in de bar met haar collega’s, dan moest het voor hen toch ook zeker een aangename plek zijn?
Het is echter de vraag hoe lang deze typische barcultuur nog te vinden zal zijn in Madrid. Er zijn steeds meer hippe cafeetjes te vinden, met hangplanten en een designinterieur, zoals je die overal op de wereld ziet. Hier wordt de toerist vriendelijk in het Engels aangesproken: topservice, afgestemd op de wereldbewoner. Deze gestandaardiseerde karakterloze gezelligheid staat ver af van de traditionele Madrileense bar.
De dampende tortilla was heerlijk. Het was precies wat ik besteld had. De kosten: twee euro vijftig. Het zou toch onzinnig zijn als ik voor dat bedrag zowel de smakelijke tortilla als de volle aandacht van de serveerster had opgeëist? Zij leeft hier terwijl ik alleen maar op doorreis was om iets te snacken. In plaats van ‘de klant is koning’, zou ik zeggen ‘lang leve de Madrileense ober’.
‘Madrileense Obers’ werd genomineerd voor de Proef Spanje Blogprijs 2018 en verscheen eerder op HartjeSpanje.
Carmen van Bruggen 