Door mijn werk voor de Bachelor Cultureel Erfgoed (Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten), zie ik de wereld steeds vaker door een erfgoedbril. Overal merk ik ineens op hoezeer het verleden aanwezig is in het heden. De aanwezigheid van mensen in de naamgeving van plaatsen, oude ambachten in alledaagse voorwerpen, maar ook eeuwenoud denkwerk achter stadsplanning of natuurbehoud. Minder voor de hand liggend is dat ik de erfgoedbril ook ineens bij een jazzconcert in Het Bimhuis op bleek te hebben. In de stem van zangeres Amirtha Kidambi, van de band Mary Halverson’s Code Girl, hoorde ik het verleden, het heden en de toekomst.
Om dit te begrijpen is het eerst nodig even stil te staan bij het begrip ‘erfgoed’. Wikipedia geeft hiervoor een prachtige definitie (is Wikipedia ook erfgoed?):
“Erfgoed is de term die men gebruikt om datgene aan te duiden, wat men van de voorouders erft (zie nalatenschap). Het belang van erfgoed wordt door een maatschappij bepaald en gedragen. Met andere woorden, de term erfgoed wordt toegekend aan zaken die mensen waarderen, zich mee identificeren en willen bewaren voor toekomstige generaties. Als fundament van een maatschappij werkt de materie dus ook toekomstgericht“
In deze definitie zitten verschillende elementen verscholen. Allereerst laat het zien dat erfgoed niet alleen over objecten hoeft te gaan, maar ook tradities of rituelen kan behelzen, zogenaamd immaterieel erfgoed. Ook maakt het duidelijk dat erfgoed niet alleen gaat over het stilzetten van het verleden, iets conserveren of in onveranderlijke staat houden, maar ook juist om het in beweging zetten van het verleden voor de toekomst. Ten slotte benadrukt het dat de mensen die dit in handen hebben niet per se de professionals of experts zijn, maar de samenleving als geheel. Zie hier de veelomvattendheid maar ook de ongrijpbaarheid van het begrip erfgoed. Wie deze definitie serieus neemt kan bijna overal op uitkomen.
Meer dan een vastomlijnd onderwerp, lijkt erfgoed een manier te zijn om naar de veelheid van cultuuruitingen te kijken. Door dingen te benaderen met een erfgoedbril, zie je de dingen ingebed in de tijd.
Zo luisterde ik naar de stem van Amirtha Kidambi. Ze heeft een bijzonder bereik. En dan bedoel ik niet zozeer een grote afstand tussen de hoogste en laagste klank die ze kan voortbrengen, maar de soorten geluiden van haar stem. Ze beheerst rustige lage warme klanken, hoge sterke geluiden met een haast klassieke vibratie, jammerende overgangen die aan traditionele Indiase muziek doen denken en keelklanken die de ene keer heel fysiek en dan weer technologisch klinken. In dit spectaculaire vuurwerk van geluid roept ze een veelheid aan tradities op, zonder die te reproduceren. Ze verhoudt zich tot het verleden, maar vervormt deze tegelijkertijd op zo’n manier dat haar geluid iets futuristisch heeft. Een voorstel voor de toekomst.
Op haar website is meer te lezen over haar levensloop en visie. Kidambi groeide op in het zuiden van India, omringd door traditionele spirituele muziek, en studeerde in De Verenigde Staten waar vooral de ‘westerse muziekcanon’ centraal stond. Daartussenin, zo schrijft ze, werd ze geraakt door heel diverse muziek zoals de Goldberg Variaties van Bach, de raps van Tupac en de jazz van John Coltrane. Deze veelheid aan muziekbronnen, mondt bij Kidambi uit in een stijl die op een ‘mystieke manier het universum onderzoekt’ maar ook kernwaarden van ‘gemeenschapszin, diversiteit, gelijkheid en menselijkheid’ bevat (vrij vertaald). Haar verhaal getuigt van een sterk geloof in de kracht van zang om de werkelijkheid te onderzoeken en opnieuw vorm te geven, voortbouwend op het verleden.
Ik ben verbaasd hoezeer de woorden passen bij wat ik ervoer tijdens het concert. Voor mij gebeurde daar iets met de muziekgeschiedenis. Het werd inclusiever, boeiender en relevanter voor de toekomst. Haar stem, die zo met het unieke van haar persoon en levensloop verbonden lijkt, drukte iets uit dat haar ver oversteeg: de beweging van een grote erfenis aan cultuur. Dit was cultureel erfgoed in actie.
Carmen van Bruggen 